Jeopolitik sıkıntılar yalnızca sorunun yaşanan ülkeleri değil olayların geçtiği coğrafyayı da çok taraflı etkiliyor.
İsrail, 13 Haziran’da ABD dayanağıyla İran’daki askeri, nükleer ve sivil amaçlara kapsamlı bir hücum başlattı.
İran da balistik füzeler ve insansız hava araçlarıyla İsrail’in askeri ve istihbarat tesislerine karşılık verdi.
12 gün süren çatışma sürecinde güç, yatırım, turizm ve mali piyasalarda dalgalanmalar yaşanırken, stratejik olarak Körfez’deki güvenlik ve tedarik zinciri de tehdit altına girdi.
Çatışmaların akabinde 24 Haziran’da ABD Başkanı Donald Trump, Tel Aviv ile Tahran ortasında ateşkes ilan edildiğini duyurdu.
PETROL GELİRLERİ AZALDI
Uluslararası petrol ve güç uzmanı Dr. Memduh Selame, Körfez ülkelerinin petrol fiyatlarındaki artıştan süreksiz olarak yarar sağladığını, lakin bu çıkarların ateşkesin ilan edilmesiyle birlikte azalmaya başladığını belirtti.
Selame, Körfez ülkelerinin bütçelerinin çoğunlukla Brent tipi petrol için varil başına 85 ila 95 dolar ortasında değişen referans fiyatlara dayandığını söz ederek, “Mevcut fiyatlar bu düzeylerin epey altında, bu da başta Suudi Arabistan olmak üzere bu ülkeleri harcamalarını karşılamakta sıkıntı durumda bırakıyor.” dedi.
Çin’in Körfez ülkelerinin petrol gelirlerini belirlemede kilit rol oynadığını belirten Selame, “Çin, dünyanın en büyük petrol ithalatçısı ve Körfez ham petrolüne olan talebin ana kaynağıdır.” değerlendirmesinde bulundu.
“KÖRFEZ ÜLKELERİ HÜRMÜZE BAĞIMLI”
Körfez ülkelerinin tek bir çıkış noktasına (Hürmüz Boğazı) bağımlılıktan kaçınma arayışları hakkında ise Selame, Hürmüz Boğazı’nın, Endonezya, Malezya ve Tayland ortasındaki Malakka Boğazı’ndan sonra dünyanın en kıymetli ikinci petrol geçiş noktası olduğunu söyleyerek, Körfez ülkelerinin boğaza bağımlılığının “on yıllarca süreceğini, hatta sonsuza dek devam edebileceğini” vurguladı.
SUUDİ ARABİSTAN
Suudi Arabistan’ın, doğudaki petrol alanlarından Kızıldeniz kıyısındaki Yenbu Limanı’na günlük 2 ila 4 milyon varil kapasiteyle petrol taşıyan bir boru sınırına sahip olduğunu belirten Selame, bu sınırın, Hürmüz Boğazı kapansa bile ülkenin petrol üretiminin yaklaşık yarısını ihraç etmesini mümkün kıldığını aktardı.
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) ise Abu Dabi’den Fuceyre Limanı’na uzanan ve günlük 1.8 milyon varil kapasiteye sahip bir boru sınırı kullandığını tabir etti.
Selame, “Bu alternatifler, Hürmüz Boğazı üzerinden geçen petrol ölçüsünü günlük 20 milyon varilden 14.5 milyon varile düşürebilir; lakin boğaza olan tam bağımlılığı ortadan kaldırmaz.” değerlendirmesinde bulundu.
ÜRDÜN’ÜN TURİZMİ ETKİLENDİ
Ürdünlü iktisat uzmanı Hüsam Ayiş, İsrail’in İran’a yönelik hücumlarının Ürdün iktisadını bilhassa güç bölümünde olumsuz etkilediğini belirtti. Turizm dalının de önemli ziyan gördüğünü belirten Ayiş, savaş nedeniyle rezervasyon iptallerinin yüzde 95’e ulaştığını, bu durumun yaz dönemini başlamadan bitirdiğini söyledi. Halbuki 2025’in birinci beş ayında turizm gelirlerinde yüzde 15,7 oranında artış, turist sayısında ise yüzde 20,6’lık bir büyüme kaydedilmişti.
Ekonomik toparlanma için ateşkesin kalıcılığı ve hükümetin alacağı teşvik edici tedbirlerin belirleyici olacağını belirten Ayiş, atakların genel olarak Ürdün iktisadının ivmesini yavaşlattığını tabir etti.
MISIR’DA TEMEL ESERLERİN FİYATI ARTTI
Mısırlı ekonomist Abdunnebi Abdulmuttalib ise ülkesine ait yaptığı değerlendirmede, İsrail’in İran’a akınlarının Mısır’da kimi temel eserlerin fiyatlarında yüzde 2 ila yüzde 10 oranında artışa yol açtığını ve bu durumun kamu maliyesini zorladığını belirtti.
İsrail gazının kesilmesiyle Mısır’da elektrik üretiminde tekrar “yük azaltımı” senaryosunun gündeme geldiğini ve bunun daha evvel yıllık 4 milyar dolarlık kayba yol açtığını belirten Abdulmuttalib, savaş periyodunda dolar kuru 51 cüneyhi geçerken, Merkez Bankası döviz transferlerine sınırlama getirdiğini, ateşkes sonrası ise 50 cüneyhin altına gerilediğini aktardı.
Abdulmuttalib, 15 Haziran’da Mısır borsası sert düşüş yaşasa da sonraki günlerde istikrarı sağlandığını ve yabancı yatırımcı çıkışının sonlu kaldığını kaydetti.
News
