28 gramlık uşun kıtalararası seyahati

Iğdır’ın Aras Irmağı Kuş Cenneti’nde, boyutu nedeniyle verici taşımakta zorlanan bir kuş çeşidi birinci sefer hafif bir takip aygıtıyla izlenerek göç seyahati kayıt altına alındı.

KuzeyDoğa Derneği tarafından Tuzluca ilçesindeki Üst Çıyrıklı köyünde kurulan Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde 2023 yılında yakalanan 28 gramlık büyük kamışçın (Acrocephalus arundinaceus), klâsik verici sistemlerinin yükünü taşıyamayacağı için yalnızca 1 gramlık özel bir aygıtla donatıldı. "Geolocator" ismi verilen bu küçük aygıt, ışık düzeyine nazaran pozisyon belirliyor ve saati kaydederek kuşun hareketlerini dolaylı biçimde izleme imkanı sunuyor.

AFRİKA'DA KIŞLADI, IĞDIR'A DÖNDÜ

Kuş, takılan aygıtla doğal ortamına bırakıldı ve kıtalararası göçünü tamamlayıp Afrika’da kışladıktan sonra yine Iğdır’a döndü. Üreme alanı olan Aras Irmağı kıyısındaki ağlara bir sefer daha takılan kuşun üzerindeki aygıt çıkarılarak datalar tahlil edilmek üzere indirildi. Böylelikle bu kuşun göç rotası, mola verdiği duraklar ve kışladığı bölgeler hakkında bilimsel datalar elde edildi.

IŞIK SENSÖRÜ İLE KUŞUN POZİSYONU YAKLAŞIK TESPİT EDİLEBİLİYOR

KuzeyDoğa Derneği Lideri Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu, kullanılan teknolojinin ehemmiyetine dikkat çekerek, "Geolocator’lar İngiliz Antarktik Araştırma Grubu tarafından geliştirildi. Bu aygıtlar ne uydu vericisi ne de sinyal yayan bir sistem. Yalnızca ışık sensörü aracılığıyla gün doğumu ve gün batımı vakitlerini kaydederek kuşun pozisyonunu yaklaşık olarak tespit ediyor." dedi.

Şekercioğlu, bu aygıtlardan data alınabilmesi için kuşun tekrar yakalanması gerektiğini vurgulayarak, “Pili çok küçük, sinyal gönderemiyor. Datalara lakin kuş geri dönüp tekrar ağlara yakalanırsa ulaşabiliyoruz. Bu nedenle, yakalanma ihtimali yüksek olan büyük kamışçın çeşidini seçtik. Aras Irmağı Kuş Cenneti’nde bu çeşidin tekrar yakalanma oranı yüzde 10 civarında, bu da bilimsel çalışma için kabul edilebilir bir oran” tabirlerini kullandı.

28 GRAMLIK KUŞA 1 GRAMLIK AYGIT TAKILDI

Şekercioğlu, büyük kamışçının hem göç menzili uzun olduğu hem de beden yükü aygıtı taşıyabilecek sonda olduğu için ülkü bir cins olduğunu belirtti:

Yaklaşık 28 gram tartısındaki bu kuşa 1 gramlık aygıt takıldı. Daha küçük cinsler bu aygıtı bile taşıyamaz. Bu tarafıyla, Türkiye'de birinci kere bu teknolojiyle izlenen kuş olarak bilimsel manada kıymetli bir adım atmış olduk. Elde edilen datalar, öteki küçük göçmen kuş cinslerinin göç dinamiklerine dair de ipuçları sunuyor.