Sibirya buzunda 46 bin yıllık solucan yine canlandırıldı

Sibirya'nın donmuş topraklarının derinliklerinden, bilim kurgu sinemalarını aratmayan bir haber geldi.

Bilim insanları, yünlü mamutların ve kılıç dişli kaplanların yeryüzünde dolaştığı Geç Pleistosen devrinden kalma 46 bin yıllık bir solucanı muvaffakiyetle tekrar hayata döndürdü.

Bu minik canlı, on binlerce yıllık uykusundan uyanmakla kalmadı, birebir vakitte çağdaş bir laboratuvar ortamında hayatta kalarak üremeye başladı.

SİBİRYA'NIN DONMUŞ TOPRAKLARI KAZILDI

Bu inanılmaz keşfin öyküsü, 2018 yılında Toprak Bilimi Fiziko-Kimyasal ve Biyolojik Problemler Enstitüsü'nden Rus bilim insanlarının Sibirya'nın donmuş topraklarını (permafrost) yaklaşık 40 metre derinliğe kadar kazmasıyla başladı.

Ekip, eski bir hayvan yuvasında korunmuş halde iki nematod (yuvarlak solucan) çeşidi keşfetti.

Bu nematodlar ortasında, "kriptobiyoz" ismi verilen, esasen "yaşamla vefat arasında" bir durumda, metabolik aktivitesi neredeyse tespit edilemeyecek kadar düşük olan bir yuvarlak solucan buldular.

Solucanları canlandırma çalışmalarıyla tanınan Rus bilim insanı Anastasia Shatilovich, bu donmuş canlıları suyla yine hayata döndürdükten sonra, yaklaşık 100 adedini daha ileri çalışmalar için Almanya'daki laboratuvarlara taşıdı.

Bu minik yuvarlak solucanın on binlerce yıl boyunca hayatta kalmasını sağlayan sır, kriptobiyoz olarak bilinen bir durumda yatıyor.

Bu, bir canlının tüm metabolik faaliyetlerini süreksiz olarak ve geri döndürülebilir bir biçimde durdurduğu bir ömür formudur.

Solucanların bulunduğu katmandaki bitki gereçlerinin radyokarbon tahlili, bu donmuş toprağın 45 bin 839 ila 47 bin 769 yıl öncesine tarihlendiğini doğruladı.

Bu durum, bu solucanların, şimdiye kadar muvaffakiyetle canlandırılan ve hayat mühletleri on yıllarla değil, on binlerce yılla ölçülen en eski organizmalar ortasında olduğu manasına geliyor.

YENİ BİR TIP: PANAGROLAIMUS KOLYMAENSIS

Canlandırıldıktan sonra yapılan genetik tahliller, bu canlının daha da özel olduğunu ortaya çıkardı.

Araştırmacılar, solucanın genomunu incelediklerinde, bilinen hiçbir çeşitle eşleşmediğini keşfettiler ve ona Panagrolaimus kolymaensis ismini verdiler.

National Library of Medicine'de yayımlanan çalışmaya nazaran, ayrıntılı tahliller bu yuvarlak solucanın yaklaşık 46 bin yıl boyunca kriptobiyoz durumunda kaldığını kesin olarak doğruladı. 

Peki bu 46 bin yıllık solucanın en sert iklim şartlarında hayatta kalmasını sağlayan biyokimyasal düzenek neydi? Yanıt, trehaloz ismi verilen bir şeker tipinde saklı.

Hem bu yeni çeşidin hem de evvelce bilinen bir çeşit olan Caenorhabditis elegans'ın, donma ve kuruma sırasında hücresel yapıları koruduğu düşünülen bu şekeri ürettiği anlaşıldı.